Astacia, schiava di Sanluri

Astacia, schiava di Sanluri

di Sergio Sailis

In precedenti articoli ( Maria, una schiava di Sanluri ) abbiamo dato conto di schiavi sardi catturati presumibilmente dopo la battaglia di Sanluri del 30 giugno 1409 ed in modo particolare di Maria di proprietà di Bartolomeo Pellisser abitante di Bleda (Maiorca) che aveva riacquistato la libertà prima del 1416 senza però far rientro nella terra natia.

Qualche anno dopo, precisamente il 21 marzo del 1419, anche un’altra schiava sarda di nome Astacia, sempre originaria di Sanluri, ebbe la fortuna di riacquistare la libertà da un certo Iacobus Gali, un uomo d’affari e cittadino barcellonese che all’epoca si trovava a Pisa dove, in remissione dei propri peccati, sottoscrisse innanzi al notaio due atti volti appunto a ridare gratuitamente la libertà ad Astacia. Ai due atti presenziarono in qualità di testimoni altri due mercanti iberici Francesc Despi di Tortosa e Hohanne Gregorii di Valencia anch’essi abitanti a Pisa.

A differenza di Maria non sappiamo però se Astacia sia potuta o voluta rientrare in Sardegna una volta riottenuta la sua libertà.

 

Pisa 21 marzo 1419

Firenze, AS, Notarile antecosimiano, 18791, fasc. 3, Nr. 46

Noverint universi quod ego Iacobus Gali mercator, civis Barchionie, gratis et ex certa scientia ob Dei reverentiam et in peccaminum meorum remissionem manumitto et francham, liberam et alforram facio et voco te Astaciam a sardam, servam et captivam meam, oriundam ville de Sent Luri regni Sardinie, dans et concedens tibi et progeniei te processure puram et perfectissimam libertatem, dimittensque et exhimens ac nichilominus liberans te ab omni iugo, dominio et servitute mei et meorum et ab omni conditione et operis seu operum impositione, tam obsequalium, artificialium et fabrilium quam aliorum quorumcumque. Ego enim gratis et ex certa scientia remitto tibi totum pecculium, si quid habes, et omnia iura patronatus et quelibet alia iura que consistant in operibus obsequendalibus, artificialibus et fabrilibus et in successionibus et aliis quibuscumque, et restituo te nathalibus antiquis et iuri ingenuitatis ac iuri primevo, secundum quod omnes homines liberi nascebantur nec erat illis temporibus manumissio introducta cum servitus erat incognita. Hanc itaque manumissionem, franquitatem, libertatem et alforriam facio tibi et progeniei a te processure pure, libere et absolute et sicut melius dici potest et intelligi ad tuum tuorumque salvamentum et bonum etiam intellectum, ita quod amodo possis ire, redire, stare et esse ubique, et quemcumque dominum seu dominos eligere et proclamare possis etiam testari, contrahere et pacisci et esse in iudicio et omnia alia facere et libere exercere quecumque et quemadmodum quilibet pater familias et civis romanus ac persona libera et alforra ac iuri seu captivitati alicuius non subiecta facere potest, ac si ingenua esses et nunquam servitutis maculam habuisses. Insuper convenio et bona fide promitto ‹tibi dicte Astacie›, licet absenti, et tuis necnon et notario infrascripto tanquam publice persone pro te et tuis et aliis etiam personis omnibus quarum interest et intererit recipienti et percipienti ac etiam legittime stipulanti, ac eciam sponte puro in animam meam per dominum Deum et eius sancta quatuor evangelia manibus meis corporaliter tacta presentem manumissionem, franquitatem, libertatem et alforriam ac alia predicta omnia et singula semper ratam, gratam et firmam rataque, grata et firma habere, tenere et observare et in nullo contrafacere vel venire ratione ingratitudinis nec ex quacumque alia ratione, iure seu causa, renuncians quantum ad hec legi sive iuri dicenti manumissionem, franquitatem et alforriam propter ingratitudinem vel alia quacumque causam posse revocari seu irritari et omni alii iuri, rationi et consuetudini contra hec repugnantibus. Novissime volo ego dictus Iacobus Gali quod de hiis fiant tibi et tuis tot quot volueris et petieris e ac voluerint et petierint publica instrumenta per notarium infrascriptum. Actum etc.

Actum Pisis in apotheca turris heredum Bacciamey Leuli posita in cappella sancti Sebastiani kinziche, presentibus Francisco Despi de Tortosa et Iohanne Gregorii de Valencia mercatoribus, habitatoribus Pisarum, testificantibus cognoscere dictum Iacobum Gali esse illum eundem de quo supra sit mentio, et presentibus Ser Marco notario quondam Marci de Scharsis de Sancto Iusto de cappella sancti Sebastiani suprascripta et Nanne filio Pezini Balbi de cappella sancti Casserani, pisanis civibus, testibus ad hec vocatis et rogatis, dominice incarnationis anno M°CCCC°XVIIII°, indictione XII., die XXI. martii secundum cursum pisarum.

 

Pisa 21 marzo 1419

Firenze, AS, Notarile antecosimiano, 18829, fol. 581v–582r

Iacobus Gali mercator, civis Barchionie, gratis et ex certa scientia ob Dey reverentiam et in premium et remissionem peccatorum eius manumisit et francham, liberam et alforam fecit et vocavit Astaiam sardam, servam et cattivam suam, oriundam ville de Sentluri regni Sardinee, licet absentem, dans et concedens mihi Iuliano notario suprascripto ut publice persone recipienti pro ea et progenie sua a se processura et eidem Astagie, licet absenti, puram et perfectissimam libertatem, dimittensque et exhimens ac nichilominus liberans ipsam, licet absentem, ab omni iugo, dominio et servitute eius et suorum et ab omni conditione et operis ‹seu› operarum impositione, tam obsequalium, artificialium et fabrilium quam aliorum quorumcumque, remittens eidem ex certa scientia gratis sibi, licet absenti, totum peculium si quod habeat et omnia iura patronatus et quelibeat alia iura que consistunt in operibus obsequalibus, artificialibus et fabrilibus et in successionibus et  aliis quibuscumque, et restituens eam natalibus antiquis et iuri inienuitatis ac iuri primevo, secundum quod omnes homines liberi nascebantur, nec erat illis temporibus manumissio introducta cum servitus esset incognita, hanc itaque manumissionem franquitatem libertatem et alforiam faciens sibi, licet absenti, et progeniei a se processure pure, libere et absolute et sicut melius dici potest et intelligi ad suum suorumque salvamentum et bonum etiam intellectum, ita quod amodo possit ire, redire, stare et esse ubique, et quemcumque dominum seu dominos eligere et proclamare, possit etiam testari, contrahere ac pacisci et esse in iudicio et omnia alia facere et libere exercere quecumque et quemadmodum quilibet pater familias et civis romanus ac persona libera et alforra ac iuri seu captivitati alienis non subiecta facere potest, ac si ingenua esset et nunquam servitutis maculam habuisset. Insuper dictus Iacobus Gali convenit et bona fide promisit mihi Iuliano notario infrascripto stipulanti et recipienti ut supra et dicte Astagie, licet absenti, et suis et aliis etiam personis omnibus quarum interest et intererit et sic sollempniter mihi Iuliano notario infrascripto recipienti et paciscenti ac etiam legiptime stipulanti promisit ac etiam sponte iuravit in animam suam per dominum Deum et eius sancta quatuor evangelia, manibus suis corporaliter tactis scripturis, presentem manumissionem, francquitatem, libertatem et alforriam ac alia predicta omnia et singula semper ratam, gratam et firmam rataque, grata et firma habere, tenere et observare et in nullo contrafacere vel venire ratione ingratitudinis nec ex quacumque alia ratione iure seu causa, renuncians quantum ad hec legi sive iuri dicenti manumissionem franquitatem et alforriam propter ingratitudinem vel aliam quamvis causam posse revocari seu irritari et omni alii iuri rationi et consuetudini contra hec repugnantibus, novissime volens dictus ipse Iacobus Gali quod de hiis fiant sibi Astagie et suis tot quot voluerit et petierit et voluerint et petierint publica instrumenta  per me Iulianum notarium infrascripotum.

Actum Pisis in apotheca turris heredum Bacciamey Leuli posita in cappella sancti Sebstiani kinziche, presentibus Francisco Despi de Tortosa et Hohanne Gregorii de Valentia mercatoribus, habitatoribus  Pisarum., testificantibus se cognoscere dictum Iacobum Gali esse illum eundem de quo supra fit mentio, et presentibus Ser Marco notario quondam Marci de Scharsis de sancto Iusto de cappella sancti Sebstiani suprascripta et Nanne filio Pezini Balbi de cappella sancti Casserani, pisanis civibus, testibus ad hec vocatis et rogatis, dominice incarnationis anno M°CCCC° nonodecimo, indictione duodecima, die vigesimo primo Martii.

 

 

Trascrizione a cura di Christoph Cluse.